Wbrew powszechnej opinii mobbing może wystąpić nie tylko w relacji szef–pracownik, lecz również w relacji pracownik–pracownik. Jakie są fazy mobbingu i w jaki sposób można je rozpoznać, aby jak najszybciej zareagować?
Kodeks pracy, art. 94 [3] §2, definiuje mobbing jako celowe działanie skierowane przeciwko pracownikowi, które polega na uporczywym nękaniu, wywołującym u pracownika zaniżoną ocenę przydatności zawodowej. Zachowanie to ma na celu również ośmieszenie pracownika i wyizolowanie go z zespołu.
Istnieją dwa rodzaje mobbingu. Pierwszy to relacja pracownik–szef oprawca, jest to mobbing pionowy (ukośny), może występować na różnych szczeblach hierarchii zatrudnienia. W tym rodzaju mobbingu mobber wykorzystuje swoją pozycję i związane z nią możliwości. Drugim rodzajem jest mobbing poziomy (prosty), który występuje między pracownikami na tym samym poziomie hierarchii.
Mobbing może zostać również podzielony ze względu na działanie:
Mobbing bezpośredni – czyli klasyczne docinki, osobiste uwagi, przycinki, wyśmiewanie itp. Ten rodzaj mobbingu jest najczęściej spotykany.
Mobbing niebezpośredni – działanie przez otoczenie ofiary, czyli rozpowiadanie nieprawdziwych opinii i donosicielstwo. Ten rodzaj mobbingu występuje rzadziej i trudniej jest ustalić mobbera.
Mobbing najczęściej rodzi się z nierozwiązanego lub nieodpowiednio zakończonego konfliktu – mogła to być błahostka, która wyprowadziła z równowagi mobbera. Niewielki konflikt zaczyna przeradzać się w regularną wojnę, która ma podważyć kompetencje ofiary.
W tej fazie ofiara najczęściej nie zdaje sobie sprawy, że pada ofiarą mobbingu, dlatego nie potrafi odpowiednio zareagować.
Mobber powoli wykorzystuje przygotowany wcześniej grunt. Zaczyna coraz częściej przekazywać publicznie uwagi co do jakości pracy ofiary, która na publiczną krytykę reaguje bardzo nerwowo. Ofiara zaczyna być postrzegana przez współpracowników jako bardzo nierzetelna osoba.
Ofiara w tej fazie stara się bronić poprzez przedstawianie logicznych argumentów, niestety najczęściej nikt ze współpracowników nie chce stanąć w obronie takiej osoby, z obawy, że sam oberwie rykoszetem. Ofiara mobbingu zaczyna odczuwać coraz większy stres, zwątpienie i rezygnację.
Ofiara mobbera staje się kozłem ofiarnym za każde niepowodzenie w firmie – nawet jeśli nie jest w żaden sposób związana ze sprawą. Otoczenie powoli zaczyna separować się od ofiary, która reaguje na wszystko nieadekwatnie do sytuacji, czyli skumulowanym stresem objawiającym się wybuchami agresji. Ofiara mobbera pod wpływem silnego stresu nie jest w stanie poprawnie wypełniać swoich obowiązków, tym samym potwierdzając opinię o swojej niekompetencji.
Mobber zaczyna niszczyć prywatne życie ofiary poprzez np. nękanie dzieci w szkole, „przypadkowe” przerysowanie samochodu, czy zastraszanie współmałżonka. Wszystko to może doprowadzić do poważnych stanów depresyjnych, problemów rodzinnych lub nawet prób samobójczych.
Oznaki mobbingu różnią się w zależności od fazy. Najlżejsze objawy mobbingu występują najczęściej w pierwszej fazie, są to:
Taktyka pomniejszania kompetencji ofiary występuje głównie w drugiej fazie mobbingu. Głównymi objawami tej taktyki są:
Taktyka izolacji oraz upokarzania występuje głównie w trzeciej fazie. Głównymi objawami tych taktyk są:
W ostatniej fazie występuje taktyka zastraszania, która polega głównie na:
Walczyć z mobbingiem można na kilka sposobów. Pierwszym, i często mało skutecznym, jest zgłoszenie mobbingu przełożonym. Jeśli zgłoszenie zostanie zignorowane, to ofiara mobbingu może mieć przez to jeszcze większe kłopoty. Drugi sposób jest bardziej radykalny, czyli wystąpienie na drogę sądową w walce o swoje prawa. Ostatnim sposobem jest zmiana pracy.
Wykonuj swoje obowiązki sumiennie, aby efekty pracy były zawsze widoczne. Warto znaleźć sprzymierzeńców wśród innych współpracowników. Należy również zbierać dowody na mobbing. Gdy będziesz miał wystarczającą ilość dowodów, to skonfrontuj się z mobberem, ostrzegając go, że jego zachowanie jest niezgodne z prawem. Jeśli polubowna rozmowa z mobberem nie odniosła skutku, to zgłoś mobbing w dziale HR lub do bezpośredniego przełożonego Twojego szefa. Takie zgłoszenie musi być zawsze na piśmie.
Zdjęcie główne artykułu: fot. South_agency / E+ / Getty Images
