Zarządzanie projektami. Czym jest model waterfall?

Zarządzanie projektami zawsze wiąże się z zastosowaniem konkretnej metodologii i najlepszych praktyk. Warto znać zarówno te nowoczesne, jak i te klasyczne, jak waterfall.

Waterfall, czyli inaczej model kaskadowy, to liniowe podejście, w którym wymagania klientów są gromadzone na samym początku, a następnie tworzony jest spójny plan wdrożenia tych wymagań. Podejście kaskadowe zostało po raz pierwszy opisane przez Winstona W. Royce’a w 1970 roku i zostało szybko przyjęte w różnych branżach ze względu na logiczną spójność i łatwość wdrożenia. Dziś model ten wypierany jest przez nowoczesne i bardziej elastyczne podejścia takie jak Agile czy Scrum.

Zasady projektowania modelu waterfall

Ze względu na sztywność modelu rozwój projektu przebiega szybko, a koszt i termin są z góry określone. Niestety, takie podejście da doskonały wynik tylko w projektach o jasno i z góry określonych wymaganiach i sposobach ich realizacji. Nie ma możliwości cofnięcia się, a testowanie wykonuje się niemal po zakończeniu wszystkich prac. Koszt wprowadzenia ewentualnych zmian jest wysoki, ponieważ aby go zainicjować, trzeba poczekać na zakończenie całego projektu. Ogólne zasady modelu waterfall można określić następująco:

1. Dokumenty i instrukcje są ważne, wszystko musi zostać zapisane.

2. Następny etap pracy nie rozpoczyna się, dopóki nie zakończy się poprzedni.

3. Nie można pominąć żadnego z etapów.

4. Jeśli wymagania dotyczące produktu uległy zmianie po uzgodnieniu – klient musi zgłosić to formalnie, a lista zadań zostaje skorygowana.

5. Nie można wrócić do poprzedniego etapu, aby coś zmienić.

6. Brak iteracji – istnieje jeden wspólny proces tworzenia produktu.

7. Identyfikowanie i korygowanie błędów – tylko na etapie testowania.

8. Klient nie bierze udziału w tworzeniu produktu po ustaleniu listy zadań i wymagań.

Struktura modelu kaskadowego

Model zaproponowany przez Royce’a jest niezwykle prosty i zrozumiały. Według niego prace nad projektem powinny przebiegać w kilku etapach następujących po sobie, od pierwszego do ostatniego. Ich liczba może się różnić w zależności od samego projektu i schematu – my omówimy wersję pięcioetapową:

Zebranie i ocena wymagań. Mówiąc najprościej, na tym etapie tworzona jest cała dokumentacja bazowa, zgodnie z którą będą prowadzone prace nad projektem. Przede wszystkim analizowane są wymagania i życzenia klienta, a następnie rzutowane są na możliwości firmy i stan rynku. Rezultatem analizy jest dokument opisujący, co końcowy produkt powinien robić, ale nie jak i za pomocą jakich narzędzi.

Projektowanie. Na tym etapie ustalana jest logika działania produktu. Nadal nie są podejmowane konkretne decyzje dotyczące realizacji, ale opisuje się funkcjonowanie wszystkich elementów produktu. Na koniec można już oszacować, ile czasu i personelu może wymagać projekt.

Konstruowanie. Tutaj mówimy już o konkretnych narzędziach do realizacji zadań. Po raz pierwszy opracowane zostaje też wygląd gotowego produktu. Ten etap stanowi większość pracy nad projektem.

Testowanie. Kontrola jakości, beta i wszyscy inni testerzy wykrywają i zgłaszają problemy produktu. Jeśli błędów jest sporo, powoduje to powrót do etapu projektowania.

Przekazanie. Gotowy produkt można przedstawić klientowi i oddać do użytku. Ponieważ ten etap obejmuje również utrzymanie i wsparcie techniczne, interakcja z poprzednimi fazami jest nieunikniona.

Zalety modelu kaskadowego

W ostatnich latach waterfall oddał swoją przewodnią pozycję bardziej elastycznym metodologiom. Jednak model kaskadowy jest nadal istotny dla dużych projektów i organizacji i ma kilka zalet:

• odporność na zmiany kadrowe. Członkowie zespołu mogą przychodzić i odchodzić przez cały cykl życia projektu, ale dzięki szczegółowej dokumentacji ma to niewielki lub żaden wpływ na czas jego realizacji.
• dyscyplina. Zespół jest maksymalnie skupiony i zdyscyplinowany, aby pozostać w ramach ustalonego planu. W razie potrzeby do modelu ogólnego dodaje się organ zarządzający odpowiedzialny za podejmowanie decyzji.
• elastyczność na wczesnym etapie. Zmian w pierwszych trzech fazach można dokonać natychmiast i przy minimalnym wysiłku. Tak więc klient i wykonawca mają czas, aby radykalnie zmienić koncepcję działania produktu.
• orientacja na czas i finanse. Ze względu na fakt, że każdy etap w pełni wyznacza zarys przyszłego produktu, wszyscy członkowie zespołu rozumieją swoją rolę, granice pracy i terminy realizacji. Pozwala to na realną i dokładną ocenę kosztów i czasu realizacji projektu.

Wady modelu kaskadowego

Model waterfall był aktualny w latach 70. Jednak obecnie, pół wieku później, coraz więcej firm odchodzi od niego na rzecz młodszych i bardziej nowoczesnych rozwiązań. Główne wady podejścia kaskadowego, które zniechęcają wykonawców, to:

• ogromna ilość dokumentów, wymagających ciągłej aktualizacji. Z tego powodu praca nad projektem często zamienia się w prawdziwą biurokrację — dopóki nie uzgodnisz wszystkiego ze wszystkimi, nie zarejestrujesz wszystkiego w dokumentach, nic nie ruszy z miejsca.
• wszystkie wymagania muszą być od razu ustalone. Jest to trudne, ponieważ sam klient często nie wie, czego chce. W takich sytuacjach bardziej przydatne są elastyczne metodologie.
• ignorowanie zamawiającego. Im niższy etap w „kaskadzie”, tym mniejsza jest w nim rola klienta. Wprowadzenie jakichkolwiek zmian w funkcjonalności produktu uruchamia cały łańcuch etapów od nowa.
• późne testy. To tutaj najczęściej identyfikuje się błędy popełnione na każdym z etapów. Bardziej elastyczne metodologie wykorzystują testowanie jako podstawową operację zachodzącą w sposób ciągły. Waterfall pozwala, by niekompetentni pracownicy zajmowali się projektem – nikt tego nie zauważy, dopóki nie będzie za późno.

Okazuje się, że metodologia kaskadowa jest doskonałym rozwiązaniem pod względem czasu i raportowania, ale jest bardzo słaba pod względem jakości. Dlatego dzisiaj zaleca się stosowanie jej tylko w trzech przypadkach:

• ukierunkowania na klienta wymagającego przejrzystości prac i wykonania w wyznaczonych terminach.
• w obecności kadry kierowniczej o odpowiednich kwalifikacjach.
• przy realizacji projektu, który nie ma konkurencji na rynku.

Chociaż te 3 punkty są coraz mniej powszechne w praktyce, model kaskadowy będzie nadal popularny i poszukiwany przez długi czas ze względu na przejrzystą organizację.

Zdj. główne: Smartworks Coworking/unsplash.com